Alerjik zatürre, havada bulunan çeşitli organik tozların solunması sonucu oluşan bir çeşit akciğer iltihabıdır. Özellikle sigara içmeyen kişilerde daha sık görülmektedir. Hastalığa sebep olan alerjenlerin büyük çoğunluğu, sıcak ve nemli ortamlarda çoğalan actinomyces sınıfı mantarlarla kuşların tüy, serum ve salgılarındaki çeşitli proteinlerdir. Mantarlar daha çok depolanmış saman, ot, hububat, şeker kamışı gibi materyallerin arasında üremekte olup, bu nedenle çiftçiler bu alerjenlere maruz kalmakta ve hastalığa "çiftçi akciğeri" adı verilmektedir. Ancak, son yıllarda bu tür mantarların büyük binaların merkezi ısıtma ve nemlendirme sistemleri, evler, banyo ve sauna gibi birçok yerde de üreyebileceği ortaya çıkmıştır ve bu nedenle hastalık her kesimden insanda görülebilmektedir.

Kısa sürede yüksek miktarlarda alerjene maruz kalındıktan 4-6 saat sonra ani bir şekilde ateş, titreme ve nefes darlığıyla başlar. Çoğu hastada baş ve kas ağrıları, iştahsızlık, halsizlik gibi grip benzeri belirtiler de görülür. Hastanın alerjenlerle teması kesildiğinde, bu bulgular 18-24 saat içerisinde azalmaya başlar ve bir hafta içinde tamamen yok olur. Ancak, alerjenle temas devam eden hastalarda belirtiler azalmadığı gibi giderek ağırlaşır. Öksürük, nefes darlığı, balgam yanı sıra kilo kaybı da görülür.

Alerjenlere düşük dozda fakat uzun süre maruz kalan hastalarda ortaya çıkan hastalık tablosudur. Evlerinde muhabbet kuşu bulunanlarda daha çok görülür. Bu hastalık çok sinsi bir seyir gösterir. İlk belirtisi eforda meydana gelen ilerleyici nefes darlığıdır. Çoğu hastada aşırı kilo kaybı da görülür. Buna karşın ateş, kas ağrıları, titreme gibi belirtiler görülmez. Bazı kişilerin parmaklarında çomaklaşma tespit edilebilir. Hastalığın bu şekli, maalesef çoğu kez ancak en ileri devrede, akciğer dokusunda artık düzelmesi mümkün olmayan hasarlar oluştuğunda tanınır ve o zaman da yapılabilecek pek fazla şey kalmaz.

Bu hastalığın akut başlayan biçiminde birkaç hafta içerisinde düzelen gölgeler tespit edilirken, kronik şeklinde akciğerlerin büzüşmüş ve küçülmüş olduğu tespit edilir. Belirtilerin akciğerlerin üst bölgesinde daha yoğun olması, hastalığın normal bir özelliğidir.

Hastanın çoğu şikâyetine uygun bir şekilde solunum fonksiyon testlerinde bazı bozukluklar görülür. Bu bozukluklar ani başlamış olan akut alerjik zatürrede geçici iken, kronik alerjik zatürre hastalarında görülen anormallikler kalıcıdır. Solunum fonksiyonu testlerinin tanıdan ziyade, kişinin akciğerlerindeki harabiyetin ağırlığını belirlemede, hastalığın genel gidişatını izlemekte ve tedaviye yanıtı değerlendirmede kullanılması önemlidir.

Kanda görülen alerjenlere karşı oluşan antikorların ölçülmesi önemli bir tanı yöntemidir. Ancak, alerjenlere maruz kalan bazı hastalarda, hastalık belirtisi olmadığı halde, kanda antikorların yüksek bulunabileceği unutulmamalıdır. Şüphelenilen alerjenin solunum yolu ile verilmesini takiben hem tipik hastalık belirtilerinin hem de solunum fonksiyon testlerinde birtakım bozuklukların meydana gelmesi ile kesin tanı konabilir. Son zamanlarda bronş lavajı ve akciğer biyopsisi gibi uygulamalar da tanıda kullanılmaktadır.

Aslında önemli olan, hastalığa neden olan alerjenlerden kaçınmaktır. Bunun için, katlı binalardaki havalandırma sistemleri mantar üremesi bakımından kontrol edilmeli ve gerekiyorsa suyu değiştirilmelidir. Binaların iyi bir şekilde havalandırılması oldukça önemlidir. Evlerde üreyen mantarları özel ilaçlar ile ortadan kaldırmak mümkündür. Etken belirlenemediği durumlarda ya da ortadan kaldırılması mümkün olmadığında, hastanın o ortamdan uzaklaşması gereklidir. Uygun bir yüz maskesi kısmen faydalı olabilir. Bazı hastalarda ise özel bir immunoterapi türü ile başarı elde edilebilir.

Küçük krizler, hastanın o ortamdan uzaklaşması ile düzelir. Ancak, ağır durumlarda kortizon tedavisi uygulanması zorunlu olabilir. Kortizon dozu, kişinin durumu düzelmeye başladıktan sonra yavaş yavaş azaltılarak birkaç haftada kesilir. Kişilerin tedaviye yanıtları, solunum fonksiyon ve akciğer röntgeni testleriyle de değerlendirilmelidir. Nefes darlığı görülen kişilerde nefes açıcı ilaçlar ve oksijenden de faydalanılmalıdır.